Zarys dziejów traktora po ukraińsku

Ten tytuł obił mi się o uszy parę lat temu i to w pozytywnym kontekście. Zresztą sam tytuł jest bardzo intrygujący, a jak się doda do tego nominacje do Bookera i Orange Prize, robi się jeszcze ciekawiej. I zachęta na okładce: „Najlepsza powieść ostatnich lat (…) Śmiech przeplata się z płaczem, momenty humorystyczne z dramatycznymi”. I jeszcze sama fabuła, która z grubsza przedstawia się następująco: dwie skłócone ze sobą siostry odkrywają, że ich owdowiały przed dwoma laty ojciec, zadomowiony w Anglii imigrant z Ukrainy, postanawia się ożenić. Jego wybranka Walentina jest Ukrainką, ma syna i wygląda jak niebo uboższa wersja Pameli Anderson. Dla sióstr oczywiste jest, że dla Walentiny motywem tego małżeństwa bynajmniej nie jest miłość, dlatego zwierają szyki przeciwko wspólnemu wrogowi. Naprawdę wszystko zapowiada świetną lekturę, a jednak okazało się rozczarowaniem. Dlaczego?

Pierwsza rzecz to bohaterowie. Wszyscy antypatyczni, egotyczni i uparci. Zdarzają się książki, w których główny bohater jest anty-bohaterem a mimo to daje się lubić, ale niestety nie w tym przypadku. Nie ma więc żadnej postaci, z którą czytelnik mógłby się utożsamić, albo której by „kibicował”. Do tego portrety tych postaci są bardzo płaskie, nie ma w nich żadnej głębi psychologicznej, żadnego charakteru – wszyscy są tak stereotypowi jak powinni być.

Druga rzecz to kompozycja książki. Pewnie każdy się zastanawia, o co chodzi z tym traktorem. Jeśli myślicie, że po przeczytaniu książki, umiem udzielić odpowiedzi, to się niestety mylicie. Oczywiście wiem, że ojciec skłóconych sióstr pisał książkę o historii traktorów, której fragmenty są wplecione w książkę, ale zupełnie nie rozumiem, po co. Styl i język też nie powalają, choć tutaj trudno jednoznacznie ocenić, czy to wynika z oryginału czy z tłumaczenia.

Trzecia rzecz to brak tła obyczajowego. Wydawałoby się, że taki temat stanowi świetną okazję do przedstawienia społeczności ukraińskich imigrantów, ich adaptacji w nowym otoczeniu. Tutaj nawet jeśli takie informacje się pojawiają to tylko w ścisłym związku z daną osobą (np. jej poglądy albo wygląd, które są odzwierciedleniem danych wartości i postaw). Szkoda, że ten wątek nie został potraktowany szerzej. W sumie tak sobie myślę, że chyba lepiej by się ta historia sprawdziła w formie sztuki niż w formie powieści.

Czwarta rzecz to zawiedzione oczekiwania. Co prawda rzadko polegam na samych opisach z okładki, ale jednak na ich podstawie wyrabiam sobie jakieś oczekiwania w stosunku do lektury. Na skrzydełku przeczytałam m.in. że książka dostała nagrodę za najlepszy utwór komediowy. I tego też za nic nie rozumiem. Tak jak „Dzień świra” ani „Wesele” Smarzowskiego nie są dla mnie komediami, tak nie jest nią ta książka. Jest to tylko mocno przerysowany dramat dysfunkcyjnej rodziny, który, pomijając wszystko inne, budzi bardziej smutek niż śmiech.

Co do samej historii, mam mieszane odczucia. Z jednej strony byłam ciekawa, jak to wszystko się skończy, więc jednak doczytałam ją do końca, chociaż miałam kilka razy ochotę odłożyć, z drugiej strony jest to historia o niczym. Nie chodzi o to, że oczekuję morału w stylu Ezopa, ale sądzę, że książka powinna coś przekazać, coś nam uświadomić. Może dla czytelnika angielskiego tę funkcję spełniają retrospekcje przybliżające historię rodziny z czasów sprzed imigracji, a tym samym przybliżające trochę historię Ukrainy. W moim odczuciu są to jednak zbyt wyrywkowe informacje i za bardzo posiekane w całym tekście, żeby ułożyć z nich spójną i wciągającą historię.

Mówiąc w skrócie, uważam, że trochę szkoda czasu na tę książkę.

Tytuł: Zarys dziejów traktora po ukraińsku

Autor: Marina Lewycka

Przekład: Anna Jęczmyk

Wydawnictwo: Albatros

Rok wydania: 2006

Liczba stron: 336