Dolina Issy

 

Po przeczytaniu posłowia autorstwa pana Marka Zaleskiego czuję się trochę onieśmielona tym, że sama mam coś napisać o „Dolinie Issy”. No ale cóż, ustaliliśmy na Debacie Blogerów że, blogi (a przynajmniej mój blog – żeby nikogo nie urazić) nie roszczą sobie prawa do krytyki literackiej wysokich lotów, a jedynie mają na celu podzielenie się wrażeniami z lektury i polecenie (lub odradzenie) danej pozycji. Więc z powyższym zastrzeżeniem przystępuję do pisania.

„Dolinę Issy” przeczytałam teraz po raz drugi – pierwszy raz miał miejsce ładnych parę (paręnaście?) lat temu i z lektury pamiętałam niewiele poza przyjemnym odczuciem, że mi się podobało. Po ponownym przeczytaniu nie tylko stwierdzam, że nadal mi się podoba (co nie jest regułą), ale również dodaję do listy moich ulubionych książek. To pięknie napisana, ciepła, nostalgiczna opowieść o miejscu, którego chyba już nie ma. W Dolinie Issy rzeczywistość miesza się z odrobiną magii i baśniowości – a to połączenie, które uwielbiam w literaturze.

O czym jest „Dolina Issy”? Z góry uprzedzam, że to nie jest książka z fabułą, od której nie można się oderwać, bo chce się wiedzieć „co będzie dalej”. Za fabułę służy opowieść o kilku latach z życia pewnego chłopca, Tomasza. Ta historia jest przeplatana licznymi opowieściami o postaciach drugoplanowych – o Baltazarze, którego nękały diabły; o Magdalenie – samobójczyni, która straszyła po śmierci; o Domciu – który chciał rzucić wyzwanie Bogu. Przy czym te historie nie są tylko luźnymi dygresjami – one mają wpływ na całą powieść i na głównego bohatera. Bo tak naprawdę „Dolina Issy” to historia o dorastaniu. Tomasza poznajemy jako kilkuletniego chłopca – ufnego w dobro świata i ludzi. Trochę skrytego, ale ciekawego świata. Kiedy zaś się z nim rozstajemy, ma już kilkanaście lat i za sobą pierwsze rozczarowania światem i pierwsze doświadczenia ze złem i cierpieniem. „W ostatnich czasach nawiedzało go niekiedy dziwne uczucie: ludzie, psy, las, Ginie jak zawsze przed nim, ale nie te same. Jajko wydmuchuje się w ten sposób, że robi się na końcu mały otworek i wyciąga się, co jest w środku, przez słomkę. Podobnie naokoło zostawał pozór, skorupka. Niby to, co dawniej, a nie to.” („Dolina Issy”, Czesław Miłosz, Wydawnictw Literackie, s.222) Każdy z nas ma w sobie wspomnienia takich wydarzeń, które otworzyły nam oczy na zło tego świata. Utożsamiamy się z Tomaszem, bo rozumiemy jego doświadczenia. Czy te doświadczenia zmieniły Tomasza? Tego się nie dowiemy, bo Tomasz pozostawia swój „kraj lat dziecinnych” a jego „dalsze losy pozostaną na zawsze domysłem, nikt nie odgadnie, co z ciebie zrobi świat, ku któremu dążysz.” (tamże, s. 261)

„Dolina Issy” to również książka o tęsknocie za rajem utraconym. Nie jest co prawda powieścią autobiograficzną, ale czytelnik znający życiorys autora będzie potrafił wiele wydarzeń połączyć. Jak powiedział sam Miłosz: „ (…) granice między prawdą a zmyśleniem są w tak zwanej literaturze pięknej zwykle zatarte i szczegóły wzięte w rzeczywistości podlegają daleko idącej przeróbce” (z okładki, niestety nie udało mi się trafić do źródła tej wypowiedzi).

Zabrzmi to jak truizm, ale nie mogę nie wspomnieć o wyjątkowo pięknym języku, jakim napisana jest ta książka. Czasami, gdy kogoś utalentowanego plastycznie poprosi się o jakiś rysunek, wystarczy parę kresek, żeby stworzyć żywy szkic. Podobnie tutaj – zaledwie kilka słów potrafi stworzyć ekspresyjny obraz: „ (…) bosymi stopami Tomasz przebiegał od gładkości desek podłogi do chłodu kamiennej posadzki korytarza i do okrągłości bruku na ścieżce, gdzie obsychała rosa.” (tamże, s. 19) Każde zdanie to obraz, w całej książce przesuwa się ich przed oczami tysiące. Dlatego to nie jest książka do szybkiego czytania. Tę książkę należy czytać powoli, trzeba się nią delektować w spokoju. To prawdziwa (i rzadka spotykana) uczta dla duszy. To jest Wielka Literatura. Naprawdę.

Gorąco polecam!

Tytuł: Dolina Issy

Autor: Czesław Miłosz

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie (seria: Lekcja literatury)

Rok wydania: 2009

Liczba stron: 280