Ciemno prawie noc

„Ciemno, prawie noc” to historia Alicji Tabor, reporterki dużej krajowej gazety, która przyjeżdża do rodzinnego Wałbrzycha, by zrobić reportaż o tajemniczych zaginięciach dzieci – bez śladu przepadło ich już troje. Alicja porzuciła Wałbrzych po studiach i nigdy tam nie wracała. Nie miała do czego, nikt z jej najbliższej rodziny już nie żyje, został tylko stary rodzinny, poniemiecki dom. W tym właśnie domu Alicji zatrzymuje się podczas pobytu w Wałbrzychu. Powrót do miejsc wypartych na lata z pamięci sprawia, że Alicja oprócz zaginionych dzieci zajmie się jeszcze jedną zagadką – historią własnej rodziny, tajemniczą śmiercią siostry, nieobecnością w ich życiu matki. A obie zagadki związane są z działaniem jakiejś tajemniczej, złej siły. Samo to brzmi ciekawie i mnie zachęciło do sięgnięcia po książkę. A to tylko jedna, fabularna warstwa książki.

Kolejną warstwą jest warstwa reporterska. Przeczytałam gdzieś, że w poprzednich swoich książkach Joanna Bator szkicowała „Polaków portret własny”. Uważam, że pokazuje go również i w tej książce. I nie jest to portret pochlebny. Frustracja, agresja, ksenofobia, megalomania – to tylko najbardziej rzucające się w oczy cechy. Autorka uwypukla je między innymi poprzez wprowadzenie do narracji „fragmentów” z forum internetowego. Nie bez powodu te wstawki noszą tytuł „Bluzg” – chyba nikomu, kto choć raz czytał komentarze w Internecie nie trzeba wyjaśniać, skąd taka nazwa. Przy okazji już tu warto wspomnieć o swobodzie pióra/języka Joanny Bator. Wpisy na tym książkowym forum wyglądają jak żywcem wzięte z sieci, łącznie z literówkami, kamuflowaniem przekleństw i nieporadną budową zdań. Zarówno na tym forum, jak i na opisywanych spotkaniach w rynku (skojarzenia z aktualną sytuacją polityczną nie do odparcia) wyraźnie widać, że ludzie nie potrafią już ze sobą rozmawiać. Każdy ma swoją historię, swoją rzeczywistość, swoją opinię, którą nie tyle chce się podzielić, co narzucić ją pozostałym – stąd najczęstsza interakcja to wyzwiska i obrażanie; zamiast porozumienia – „byle moje było na wierzchu”.

W warstwie symbolicznej „Ciemno, prawie noc” to historia o złu i dobru. Celowo napisałam to zestawienie odwrotnie – zło przeważa w tej książce. Przedstawiony Wałbrzych jest miastem jak ze złego snu: lepkim, osaczającym, ciemnym. Za każdym razem, kiedy otwierałam książkę, miałam wrażenie jakbym ze swojej ładnej, gładkiej powierzchni, zanurzała się pod wodę, gdzie dopiero widać prawdziwe życie. W „Ciemno, prawie noc” jest dużo zła, które jest tak odpychające, że w pewnym momencie byłam bliska odłożeniu książki (ostatecznie pominęłam dwie strony), ale w tej całej ciemności są osoby, które dają nadzieję, które widzą zło i jego skutki (albo ich doświadczyły) i które w niewielkiej może perspektywie, ale jednak ratują ten (i swój) świat.

Trudno mi ostatecznie polecić komuś tę książkę, bo nie jest to lektura z gatunku lekka, łatwa i przyjemna. Podobała mi się tak, jak podobał mi się „Dom Augusty” (ale proszę się nie sugerować tym zestawieniem) – to znaczy niepokoiła mnie ta książka, ale jednak nie mogłam przestać jej czytać. Wydaje mi się, że to dobrze, bo oznacza, że książka pobudza do myślenia. Ja jestem na tak!

Tytuł: Ciemno, prawie noc
Autor: Joanna Bator
Wydawnictwo: W.A.B.
Rok wydania: 2012
Stron: 528