Eli, Eli

Trochę  się bałam tej książki. Zewsząd dochodziły mnie opinie, że to najmocniejsza książka Tochmana, że „miadży”, że po jej lekturze nic już nie będzie takie samo (celowo trochę przesadzam). A ponieważ czytałam wcześniej reportaże Wojciecha Tochmana i rzeczywiście poruszały mnie do głębi, to z tych opinii wyciągnęłam dla siebie wniosek, że mogę nie udźwignąć tej lektury emocjonalnie. Był to jednak nietrafiony wniosek. Bardziej niż obiegowym opiniom i recenzjom, powinnam zaufać samemu autorowi i jego umiejętności przedstawiania zła i niesprawiedliwości świata w sposób obiektywny, bez grania na emocjach czytelników.

Książki „Eli, Eli” jest efektem wspólnej pracy reportera Wojciecha Tochmana i fotografa Grzegorza Wełnickiego. Jest więc reporterskim i fotograficznym spojrzeniem na „najgorsze miejsce na świecie”. Jeśli dotychczas Filipiny kojarzyły wam się głównie z rajskimi plażami , to ta lektura zrewiduje wasze poglądy. Dowiecie się, że w stolicy tego kraju – Manili – są slumsy, w których ludzie zamieszkują na cmentarnych grobowcach (zwyczajnie tam śpią, gotują i uprawiają seks), w których już 10-latki zarabiają na życie rodziny swoim ciałem, w których jednym zakładem dającym stałą i pewną pracę jest zakład pogrzebowy. Prostytucja, narkotyki, gangi, syf, śmierć. A wszystko to w sąsiedztwie Starbucksów, centrów handlowych, drogich hoteli i siedzib światowych korporacji. Chyba najbardziej poruszyło mnie właśnie zdjęcie przedstawiające „krajobraz”, na którego pierwszym planie widzimy zaniedbany cmentarz, który wygląda jak skrzyżowanie nekropolii z ogródkami działkowymi, a na drugim planie, właściwie tuż za murem – wysokie nowoczesne „szklane domy”. Uderzający kontrast.

W ogóle „Eli, Eli” to książka, w której zdjęcia nie są dodatkiem, lecz równoważną treścią. Schemat jest taki: najpierw zdjęcie, które zatrzymuje uwagę czytelnika, by za chwilę stać się punktem wyjścia do czyjejś historii albo do bardziej ogólnych przemyśleń reportera.

Odniosłam wrażenie, że z tej książki przebija bunt wobec bezradności i niesprawiedliwości. Czasami wydawało mi się, że reporter pisze nie tyle dla czytelników, ile dla samego siebie, by w ten sposób wyrzucić z siebie  tę frustrację i niezgodę przelewając ją po części na czytelnika. Otwiera nam oczy, epatuje cierpieniem, brzydotą, niesprawiedliwością, by wzbudzić w nas tę samą złość, tę samą niezgodę na taką rzeczywistość. By nie zostawić czytelników obojętnymi.

Bardzo cenię sobie takie książki. Czytając, chcę poznawać świat i ludzkość, dowiadywać się o nich jak najwięcej, zgłębiać; homo sum et nihil humani a me alienum puto. Nigdy nie interesowała mnie literatura fantastyczna czy romanse, bo nigdy nie interesował mnie świat wymyślony. Dlatego tak bardzo cenię sobie dobre reportaże, które wytrącają mnie z mojej bezpiecznej, komfortowej równowagi, by pokazać mi, jak naprawdę wygląda świat. I „Eli, Eli” właśnie do takich reportaży należy.

Tytuł: Eli, Eli

Autor: Wojciech Tochman

Fotografie: Grzegorz Wełnicki

Wydawnictwo: Czarne

Rok wydania: 2013

Liczba stron: 136